 |
| Zdjęcia wykonałam w czerwcu 2016 r. |
Budynek wybudował hrabia Feliks Sobański w 1876 r., a pomysł powstał, dzięki jego
kuzynce hrabinie Klementynie Łubieńskiej, która przyjęła pod swój dach kilka chorych
staruszek i opiekowała się nimi.
Hrabia nazwał dom Schroniskiem Paralityków pod wezwaniem św. Rocha im. Hrabiów Sobańskich.
Dom "na 200 łóżek" powstał przy zachodnim odcinku
ul. Nowowiejskiej nr 32 (na działce hipotecznej nr 1754F).
Status prawny tej prywatnej fundacji regulowała "Ustawa domu przytułku
Feliksa Sobańskiego dla paralityków i nieuleczalnie chorych w
Warszawie".
Rosnące potrzeby opieki nad chorymi spowodowały, że w latach następnych,
jak donosiły "Kłosy" z 1877 r. "... obecnie z inicjatywy p. E
Sobańskiego, ks. M. Brodyńskiego i A. Łęckiego przybudowano kaplicę,
dwie obszerne sale na 20 osób, kilka mniejszych pokojów, maglarnię,
łazienkę itp. za kwotę 12.000 Rs i obecnie pomieści on kilkadziesiąt
osób...". Nową inwestycją budowlaną zainteresował się również "Przegląd
Techniczny", podając w 1889 r.: "... Zakład ten w stylu odrodzenia
włoskiego projektował prowadząc bezinteresownie budowę p. Władysław
Hirszeł..." (1831-1889, od 1863 r. budowniczy III klasy w Warszawie).
Coroczne sprawozdania Społecznego Komitetu, który nadzorował działalność
placówki podają, że mogła ona pomieścić do 94 chorych. Wiadomo również, że np. w 1881 r. wystawiono budynek gospodarczy, a
duży ogród umożliwiał także utrzymywanie krów dostarczających mleko nie
tylko dla chorych, ale również na sprzedaż dla okolicznych mieszkańców.
Ówczesny wygląd przytułku ilustruje rycina zamieszczona w Ilustrowanym
przewodniku po Warszawie z 1893 r., przedstawiająca po prawej stronie
wielopiętrową część starszą i dostawione do niej prostopadle skrzydło
mieszczące piętrowy portyk środkowy z wejściem i kaplicą oraz dwie
parterowe części z oknami w profilowanych obramieniach, ale na różnej
wysokości. Być może w skrzydle wyższym były wymienione już "dwie
obszerne sale", zaś w niższym "kilka mniejszych pokojów, maglarnia,
łazienka itp.".
W 1942 r. władze niemieckie nakazały siostrom i pensjonariuszkom,
aby go opuściły. Ostatecznie dokonało się to dnia 25 lutego 1943 r.
Wobec braku środków finansowych oraz mimo przygotowania w 1956 r.
odpowiedniej dokumentacji, przystąpiono do prac remontowych etapami, dopiero w latach 1979-1980 i
1985-1986 (proj. inż. T. Chmielewskiej), powodując niestety wiele zmian w stosunku do układu pierwotnego.
W 1965 r. budynek zakwalifikowano do zabytków III kategorii, jako dawny pałac Sobańskich.
Dom, jak widać na powyższych zdjęciach, stoi do dziś. Prowadzą
go siostry felicjanki, jako Zakład Specjalny dla Chronicznie Chorych Kobiet w
Warszawie.
Ciekawostki:
1. Rodzina Sobańskich
rzetelnie wypełniała swoje obowiązki fundatora, przez lata utrzymując Zakład. I choć zmieniły się zasady egzystowania Domu,
to do dziś odwiedza go czasem, zamieszkały w Krakowie, prawnuk Feliksa Sobańskiego.
2. W tympanonie wieńczącym ryzalit jest płaskorzeźba, która przedstawia rycerza klękającego przed Chrystusem. Natomiast nad drzwiami wejściowymi można zobaczyć oko opatrzności.
3. Obecnie w Zakładzie przebywa 64 pensjonariuszek.
4. Dojazd jedynie od ul. Śniadeckich.
