 |
| Zdjęcia wykonałam w sierpniu 2017 r. |
Pałacyk Zarządu Spółek Cukrowni Lubelskich (potocznie Pałacyk Cukrowników) – zabytkowy pałacyk.
W II połowie XIX w. rozległa posesja w tej części ul. Mokotowskiej należała do Józefa Kaczyńskiego, z niej wydzielono posesję o numerze hipotecznym 5048, na której w 1877 r. wybudowano parterowy dworek dla Kazimiery z Kaczyńskich Ćwierczakiewiczowej.
W 1907 r. dworek przejął potomek pierwotnego właściciela, Mieczysław Kaczyński, który wespół z Wacławem Cywińskim założył tutaj drukarnię, zakład litograficzny oraz wytwórnię toreb.
W 1910
r. budynek został wynajęty, a siedzibę zarządu spółek akcyjnych
lubelskich cukrowni „Zbierski”, „Garbów”, „Lublin” i „Nielepów”, a prace
adaptacyjne zlecono około 1915 r. Tadeuszowi Zielińskiemu starszemu – niektóre źródła podają, że budynek powstał wówczas całkowicie od nowa. W 1922 r. Zarząd Cukrowni Lubelskich zakupił budynek, a prace przy przebudowie zakończył w 1926
r. W ramach prac umieszczony w głębi posesji dworek rozbudowano w
stylu rokokowym, a od przodu wybudowano dwie oficyny zamykające wejście
na podwórze.
W 1935 r. pałacyk został zakupiony przez Mieczysława Broniewskiego, specjalistę z dziedziny cukrownictwa, który zaadaptował budynek na rodzinną rezydencję według projektu Antoniego Jawornickiego.
Wówczas nad każdą z oficyn, u podstawy dachu umieszczono rzeźby amorka z
towarzystwie zajączków (lewa oficyna) bądź cieląt (prawa oficyna).
Zarząd Cukrowni Lubelskich przeniósł się natomiast do kamienicy przy ul. Koszykowej 8.
Podczas II wojny światowej
budynek został zajęty przez gestapo, znajdowały się tutaj również biura
zbytu podwarszawskich cukrowni, a prawdopodobnie mieszkali tutaj nadal
niektórzy członkowie rodziny Mieczysława Broniewskiego. Ponadto ten rejon ul. Mokotowskiej znalazł się w tzw. "dzielnicy niemieckiej", dzięki czemu nie uległ zniszczeniu w wyniku działań wojennych.
Odremontowany po wojnie
pałacyk mieścił między innymi Klub Inteligencji Pracującej Związku
Walki Młodych, Centralny Ośrodek Szkolenia Partyjnego PZPR,
Międzynarodowe Centrum Matematyczne im. Stefana Banacha oraz Instytut
Matematyczny Polskiej Akademii Nauk.
W dniu 15 listopada 1977 r. pałacyk z dziedzińcem i ogrodzeniem stał się zabytkiem pod nr rej.: 919.
W 1987 r. wykonany został generalny remont pałacowej elewacji.
W 1995 r. pałacyk odzyskała wnuczka Bohdana Broniewskiego.
W 2000
r. budynek odzyskali spadkobiercy dawnego właściciela, którzy odsprzedali budynek obecnemu właścicielowi, którym od 2005 r. jest
Instytut Adama Mickiewicza. Podczas otwarcia doszło do dwuznacznej sytuacji – witający przedstawiciela niemieckiego minister kultury Waldemar Dąbrowski powiedział, że Pałacyk ten przetrwał wojnę dzięki temu, że mieszkali w nim gestapowcy.
Dnia 13 października 2010 r. na fasadzie pałacyku odsłonięto tablicę upamiętniającą twórców Instytutu: Bronisława Geremka oraz Andrzeja Zakrzewskiego.
Ciekawostki:1.Zdjęcie przedstawiające zabudowania przy ul. Mokotowskiej 25 w 1941 r.:
2. Cytuję (źródło: http://forum.gazeta.pl/forum/Mokotowska_25_tekst_z_Rzepy.html):
"Zagadkowa panorama
Neorokokowy pałacyk przy ul. Mokotowskiej 25 od wielu lat skrywał w swym
wnętrzu tajemnicę. Dopiero przed tygodniem odkryto w nim naścienną panoramę
Warszawy
Zabytkowy obiekt ma się wkrótce stać siedzibą Instytutu im. Adama
Mickiewicza. Prace konserwatorsko-adaptacyjne powierzono Międzyuczelnianemu
Instytutowi Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, który ma już na swoim
koncie rewaloryzację wielu cennych zabytków w całej Polsce. W pałacyku od
kilku tygodni trwają zabiegi przygotowawcze.
Odkryli badając
-Właściwy remont obiektu zawsze poprzedzamy dokładnymi badaniami, podczas
których przeprowadzamy inwentaryzację, wykonujemy szczegółowe ekspertyzy
poszczególnych elementów, robimy również odkrywki na fragmentach ścian -
opowiada profesor Andrzej Koss, dyrektor MIKiRDS. - Właśnie podczas takiego
usuwania kolejnych warstw farby w jednym z pokoi trafiłem na ślad malowidła.
Niecodzienne odkrycie zostało natychmiast zgłoszone służbom konserwatorskim.
Pod ich nadzorem odbywają się dalsze prace na ścianie.
- Oczywiście, wyraziliśmy zgodę na odsłonięcie reszty malowidła i prowadzenie
nad nim dalszych badań - mówi Ryszard Głowacz, wojewódzki konserwator
zabytków. - Już teraz można powiedzieć, że jest to cenne, unikatowe w skali
stolicy znalezisko. Ostateczna ocena będzie jednak możliwa dopiero po
poznaniu całości dzieła.
Kto namalował Warszawę
To, co widać na odsłoniętym już fragmencie malowidła, przedstawia
niewątpliwie panoramę Warszawy, utrzymaną w żółtawo-zielonkawych barwach. Są
tu dwie Syrenki, kolumna Zygmunta, zarys Starego Miasta, Wisła wraz z
płynącym po niej statkiem i malownicze domy. Pozostaje na razie zagadką, co
jeszcze zakrywa różowa farba, którą pomalowano całe pomieszczenie. Może
znajduje się tam podpis autora i data powstania?
- To zaskakujące, ważne odkrycie - komentuje docent Marta Leśniakowska z
Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk. - Sądząc po stylu, malowidło może
być przedwojenne. W latach trzydziestych panowała moda na panoramy miasta,
ale umieszczano je raczej na elewacji albo we wnętrzach o charakterze
oficjalnym, a ten pokój wygląda na buduar. Na razie nie można jednoznacznie
określić czasu powstania, bo odkrywki są za małe. Jednak nawet gdyby okazało
się dziełem powojennym, nie umniejsza to jego wartości.
ANNA WYSOCKA."
3. Polecam przeczytać artykuł "Zaginiona kolekcja obrazów Mieczysława Broniewskiego" Pani Moniki Kuhnke; m.in. o dziełach sztuki, które w swoim czasie znajdowały się w pałacyku. Poniżej podaję link:
http://www.zabytki.pl/sources/straty/kuhnke4-97.html.
4. Na Liście cywilnych ofiar Powstania Warszawskiego znalazłam dane:
- Franciszka Kubiak (ur. ok. 1905 r. - zm. 20.08.1944 r.), ostatnie miejsce zamieszkania: ul. Mokotowska 25, miejsce śmierci: ul. Marszałkowska 79; miejsce pochowania: Mokotowska 25; eksh. 1945 Cm. Powązki.
Źródła m.in.:
1. http://warszawa.wikia.com/wiki/Pa%C5%82acyk_Cukrownik%C3%B3w.
2. https://iam.pl/pl.
3. http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/7874/Warszawa_-_Palac__ul._Mokotowska_25_/.
