 |
| Zdjęcia wykonałam w marcu 2019 r. |
Treść tablicy:
"W tym miejscu
znajdowała się ziemianka,
w której Rodzina Wolskich,
miejscowych Ogrodników,
ukrywała w latach 1942-1944
około 40 Żydów, uciekinierów
z Getta Warszawskiego.
Wśród nich znanego historyka
DR Emanuela Ringelbluma
badacza dziejów Żydów
Polskich, organizatora
tajnego archiwum getta.
W marcu 1944 roku,
po ujawnieniu ziemianki,
hitlerowcy wymordowali
wszystkich ukrywających się
w niej Żydów oraz ich opiekunów."
Podziemny schron o wymiarach 5 na 7 metrów powstał w 1942 r. na terenie
gospodarstwa ogrodniczego przy ul. Grójeckiej, należącego do Mieczysława
Wolskiego. Wykopano go pod szklarnią, w narożniku ogrodu. Mieszkańcy
ziemianki - kilkudziesięciu uciekinierów z getta - żartobliwie nazwali
go "Krysia" (zdrobnienie od słowa "kryjówka"). Jednym z nich był
historyk Emanuel Ringelblum, twórca konspiracyjnego archiwum
warszawskiego getta - bezcennego zbioru dokumentów, który przetrwał
wojnę i dziś znajduje się w Żydowskim Instytucie Historycznym.
W dniu 7 marca 1944 r., w wyniku donosu, został odkryty bunkier „Krysia”. Gestapowcy wyciągnęli z kryjówki 38 osób, wśród nich Emanuela
Ringelbluma z żoną Judytą i synem Urim. Poza nimi aresztowano Mieczysława Wolskiego,
jego siostrę Halinę Wolską-Michalecką (po dwóch dniach ją zwolniono) i
siostrzeńca Janusza Wysockiego. Kilka dni później lokatorzy "Krysi",
właściciel gospodarstwa i jego siostrzeniec zginęli rozstrzelani w
ruinach getta.
Spośród ukrywających się w bunkrze przeżyli tylko Orna
Jagur (Irena Grodzińska) i jej mąż Józef. Ocaliło ich opuszczenie
"Krysi" przed dekonspiracją.
W 1989 r. członkowie rodziny Wolskich zaangażowani w ratowanie Żydów
odznaczeni zostali medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata".
W 1990
r. na ścianie bloku wzniesionego na terenie dawnego ogrodu zawisła
pamiątkowa tablica przypominająca o istniejącym tu w czasie okupacji
bunkrze.
Na temat "Krysi" powstały książka i film.
