Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB)
jest najstarszym polskim instytutem naukowym o zasięgu ogólnokrajowym.
Został powołany 7 maja 1919 r. na mocy uchwały Sejmu Ustawodawczego RP.
Front głównego budynku PIG, lata 50-te XX w.
Ogłoszono konkurs na projekt nowej siedziby, w którego wyniku realizację
budowy powierzono architektowi Marianowi Lalewiczowi. Zaprojektował on
budynki w charakterystycznym dla siebie stylu akademickiego klasycyzmu,
przy czym wnętrza cechował nieco tajemniczy, bazylikowy czy
też klasztorny wystrój.
Budowę siedziby Państwowego Instytutu Geologicznego rozpoczęto dopiero w 1925 roku.
Ciekawostką
jest, że niektóre detale dekoracyjne wykonano z kamienia pochodzącego z
rozebranego w 1926 r. soboru przy Placu Saskim. Były to różowe granity z
wyspy Kumlinge, w archipelagu Wysp Alandzkich, przewiezione do portu
Hangö, a następnie do Warszawy.
Budowę
pawilonu południowego - chemicznego, rozpoczęto w połowie 1925 roku i
zakończono w 1926, natomiast gmach główny, którego fundamenty położono
już w roku 1923, do częściowego użytku został oddany w 1930 r.; wtedy
też nastąpiła ostateczna przeprowadzka z Pałacu Staszica. Ze względu na
ogromne kłopoty finansowe, gmach główny ukończono dopiero w 1936
r. Całkowity koszt budowy wyniósł 2 300 000 zł, co w tamtych czasach
stanowiło ogromną sumę.
Okres II Wojny Światowej II Wojna
Światowa dla Państwowego Instytutu Geologicznego rozpoczęła się 6
września 1939 r., kiedy to część personelu ewakuowano do Lwowa. Warszawę
opuścił także prof. Karol Bohdanowicz, przekazując funkcję dyrektora
dr. Józefowi Zwierzyckiemu. Podczas oblężenia Warszawy budynki Instytutu
ucierpiały niewiele, poza salą muzealną, gdzie uległ zniszczeniu
szklany dach oraz większość eksponatów.
W połowie października 1939 r. do Warszawy przybyli dwaj pracownicy berlińskiego
Amt fur Bodenforschung
- prof. Paeckelmann i dr Barnitzke, którzy z myślą wywiezienia
wszystkiego co ocalało, zasekwestrowali budynki i majątek Instytutu. Po
zapoznaniu się ze stanem zniszczeń, wystąpili z propozycją, by polski
personel na nowo podjął prace na poprzednich stanowiskach. W listopadzie
do Instytutu powróciła większość pracowników.
Reorganizacja instytutu przez władze okupacyjne nastąpiła w kwietniu 1940. Zmieniono jego nazwę na
Amt für Bodenforschung
z centralą w Krakowie. Dyrektorem jednostki został prof. Brinkmann, a
od kwietnia 1944 r. - prof. Petraschek. Główny nacisk w badaniach
geologicznych skierowany był wówczas na kartografię geologiczną i
rejestrację złóż surowców mineralnych. Nie wszystkie jednak wyniki badań
były przez polskich geologów ujawniane. Prowadzono podwójną - jawną i
ukrytą - dokumentację.
W czasie
okupacji zginęło wielu pracowników Instytutu. Budynki zostały zniszczone
w 95%, aparatura średnio w 50%, straty w zbiorach muzeum zostały
obliczone na 70%. Księgozbiór został w znacznej części wywieziony przez
okupanta, a częściowo uległ zniszczeniu w czasie Powstania
Warszawskiego. Najbardziej ucierpiała jednak kadra. Zginęło co najmniej
25% pracowników i współpracowników PIG - zamordowani, zmarli w obozach
koncentracyjnych, polegli podczas działań wojennych lub w Powstaniu
Warszawskim.
Sala ekspozycyjna Muzeum Geologicznego
- zniszczona w trakcie nalotu wojsk radzieckich w 1943 r.Lata powojennej odbudowy Wkrótce
po wyzwoleniu Warszawy, już w styczniu 1945 r., do zrujnowanego
Instytutu przybyli pierwsi pracownicy. Podjęcie pracy nie było jednak
możliwe, ze względu na prawie całkowite zniszczenie gmachów.
W
wyniku działań wojennych wielu pracowników przebywało w Krakowie i
dlatego też, zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 3 marca
1945 r., tam został reaktywowany Państwowy Instytut Geologiczny.
Odkopano materiały ukryte w sierpniu 1944 r., zabezpieczono ocalałe
urządzenia, a w lipcu 1945 r. przystąpiono do odbudowy gmachów. Odbudowa
postępowała bardzo szybko i sprawnie. Już jesienią 1946 r. do Warszawy
przeniosła się dyrekcja instytutu, a w miarę oddawania do użytku nowych
pomieszczeń - kolejne komórki organizacyjne.
Budowa nowego gmachu 1948-1952W
latach 1946-1947 gmach Muzeum Geologicznego został wyremontowany. W
związku ze zwiększającym się zapotrzebowaniem na badania geologiczne,
dyrektor Jan Czarnocki chciał doprowadzić gmachy Instytutu do takiego
stanu, aby można było w nich pracować. Przewidując żywiołowy rozwój
geologii w warunkach powojennych zdecydował, że w centrali w Warszawie
musi jak najszybciej powstać gmach umożliwiający prowadzenie badań na
dużą skalę. Głównym projektantem nowego gmachu przy ul. Rakowieckiej 4
został prof. architektury Marek Leykam. Budowę rozpoczęto w 1948 r., a
w roku 1952 budynek został oddany do użytku.
Budowa
nowego gmachu Instytutu Geologicznego - obecnie imienia Jana
Wyżykowskiego, odkrywcy złóż miedzi i srebra na Dolnym Śląsku